In de rechtspraak en literatuur wordt vaak gesproken van ‘bijzondere zorgplichten’. In verschillende (ondernemingsrechtelijke) situaties kan het betrachten van de nodige zorgvuldigheid een bijzondere zorgplicht met zich meebrengen. Er wordt dan gesproken van ‘de zorgplicht die uit hoofde van de ‘redelijkheid en billijkheid’ en de ‘maatschappelijke betamelijkheid’ in acht dient te worden genomen.’ Echter, de mate van zorg die in acht dient te worden genomen, wordt in de wetgeving en rechtspraak aangepast aan de maatschappelijke functie van een persoon. Om deze reden is het van belang om de definitie van de zorgplicht in de ondernemingsrechtpraktijk te duiden en op te helderen wat precies wordt bedoeld met de twee begrippen ‘redelijkheid en billijkheid’ en ‘maatschappelijke betamelijkheid’.
De maatschappelijke zorgvuldigheid De op grond van artikel 6:162 BW in acht te nemen ‘maatschappelijke zorgvuldigheid’ biedt de breedste bron van zorgplichten voor iedereen. De maatschappelijke zorgvuldigheid kan worden omschreven als: ‘de volgens het ongeschreven recht maatschappelijke betamelijkheid’. Deze maatschappelijke zorgvuldigheid wordt door de Hoge Raad ook consequent in de ondernemingsrechtpraktijk gehanteerd. De maatschappelijke positie van een bestuurder of (groot)aandeelhouder is volgens de huidige rechtspraak zo uitzonderlijk dat deze een bijzondere zorgplicht met zich mee brengt. De bestuurder of grootaandeelhouder dient extra zorg te dragen ten aanzien van de gerechtvaardigde belangen van de schuldeisers en hun verhaalsmogelijkheden.
De redelijkheid en billijkheid Bij de vaststelling van wat er aan de hand van de redelijkheid en billijkheid van een persoon wordt geëist, dient te worden gekeken naar de maatschappelijke en persoonlijke belangen die hierbij betrokken zijn. Uit de redelijkheid en billijkheid vloeit dus een, niet overeengekomen, rechtsplicht voort, om de gerechtvaardigde belangen van de wederpartij in acht te nemen, dus de zorgplicht.
Conclusie Zoals uit het bovenstaande kan worden opgemaakt, verschillen de twee begrippen ‘maatschappelijke zorgvuldigheid’ en ‘redelijkheid en billijkheid’ niet inhoudelijk van elkaar, maar verschillen zij naar de omstandigheden waarin de zorgplicht wordt aangenomen.
Zowel de maatschappelijke betamelijkheid als de redelijkheid en billijkheid zijn beiden bron van het ongeschreven recht en zijn beiden normen die aangeven wat, onder de gegeven omstandigheden van het geval, juist is. In een recent arrest inzake Tuin Beheer (NJ 2007/256) werd ook geconcludeerd dat, hetgeen in die situatie redelijk en billijk werd geoordeeld en de daar uit voortvloeiende zorgplichten, overeen kwam met hetgeen maatschappelijke betamelijk werd geacht.
Concluderend is het, in de ondernemingsrechtpraktijk, dus niet de norm ‘speciale zorgplicht’ die steeds leidend is, maar zijn het de bijzondere omstandigheden die ervoor zorgen dat een bijzondere zorgplicht dient te worden aangenomen. Hierbij zijn het de maatschappelijke zorgvuldigheid en de redelijkheid en billijkheid die vereisen dat steeds wordt gekeken naar de concrete omstandigheden van het geval.
Win bij onzekerheid over de aanwezigheid en consequentie van een speciale zorgplicht vrijblijvend advies bij ons in.